Vanaf vandaag treedt de eerste fase van de zogeheten Wet Externe Rechtspositie (WERP) in werking. Dit houdt in dat straffen tussen 2 jaar en 3 jaar voortaan wel zullen uitgevoerd worden. Daarmee wordt het beleid van het niet consequent uitvoeren van korte straffen voor het eerst in 50 jaar teruggeschroefd. Vice-eersteminister en minister van Justitie Vincent Van Quickenborne wil daarmee een einde maken aan de straffeloosheid van niet-uitgevoerde korte straffen. In een tweede fase zullen vanaf september 2023 ook de straffen tot en met 2 jaar worden uitgevoerd. Dit beleid gaat gepaard met investeringen in detentiehuizen die erop gericht zijn om veroordeelden intensief te begeleiden en terug op het rechte pad te brengen.
De eerste invoering van de beleidskeuze om korte straffen niet uit te voeren, kwam er exact 50 jaar geleden met een omzendbrief van 11 oktober 1972. Om de overbevolking in de gevangenissen terug te dringen werd dit stelselmatig verder uitgebreid. Straffen tot en met 3 jaar werden tot op heden automatisch omgezet in elektronisch toezicht en straffen tot en met 6 maanden worden vaak zelfs helemaal niet uitgevoerd.
Het is duidelijk dat deze aanpak geen resultaten boekt. Integendeel. Paradoxaal genoeg werkt dit net overbevolkte gevangenissen in de hand. Door niet in te grijpen bij de eerste veroordeling, wanen first offenders zich vaak onaantastbaar en groeien ze uit tot beroepscriminelen alvorens ze één dag de binnenkant van een cel hebben gezien. Het is een van de redenen waarom ons land een erg hoge recidivegraad kent. Bovendien draagt het ook bij tot de strafinflatie. Om zeker te zijn dat veroordeelden wel degelijk (een deel van) hun straf moeten uitzitten, kiezen rechters er sneller voor om zwaardere straffen op te leggen en gaan onderzoeksrechters vaker over tot voorhechtenis van verdachten. Dit werkt de overbevolking in de gevangenissen nog meer in de hand.
Daarom werd reeds in 2006 een wet gestemd om de uitvoering van de korte straffen terug in te voeren. De inwerkingtreding van die wet werd liefst 12 keer uitgesteld. Deze regering heeft daarom besloten om dit wel te doen. Dit gebeurt in twee fasen, om rekening te houden met de beschikbare capaciteit. De eerste fase treedt vandaag, 1 september 2022 in werking. Het gaat om de uitvoering van de straffen tussen 2 en 3 jaar. De volgende fase, van straffen van maximum 2 jaar, zal in september 2023 in werking treden.
Detentiehuizen: werken aan re-integratie vanaf dag 1
Cruciaal hierbij is de uitvoering van de korte straffen in detentiehuizen. Dat zijn kleinschalige locaties met een lagere beveiligingsgraad, waar gedetineerden vanaf de eerste dag werken aan hun re-integratie in de maatschappij met behulp van detentiebegeleiders. Die zoeken mee naar opleidingen, werk en een zinvolle dagbesteding. Detentiehuizen hebben in het buitenland bewezen dat de recidive hierdoor fors vermindert. Zo neemt de druk op de gevangenissen af op lange termijn. Bij de begrotingsopmaak in oktober 2021 werd daarom een budget van 91,5 miljoen euro voorzien om te investeren in de oprichting van 15 detentiehuizen deze legislatuur, goed voor 720 plaatsen. Het eerste detentiehuis, in Kortrijk, is klaar om binnenkort de eerste gedetineerden te ontvangen. Veroordeelden voor zeden-of terreurfeiten komen niet in aanmerking voor opsluiting in een detentiehuis en komen in de klassieke gevangenis terecht. Dit geldt eveneens voor veroordeelden die niet gemotiveerd zijn om hun leven terug in handen te nemen of gedetineerden die zich niet aan de afspraken houden in het detentiehuis.
Extra capaciteit
Naast de detentiehuizen wordt de gevangeniscapaciteit binnenkort structureel uitgebreid. In het najaar openen de nieuwe gevangenissen van Haren en Dendermonde. Respectievelijk goed voor 1.190 en 444 plaatsen. Beide nieuwe complexen zijn de vervangers van de bestaande gevangenissen van Sint-Gillis, Vorst, Berkendael en Dendermonde. Ze leveren netto 382 extra nieuwe plaatsen op. In een deel van de gevangenis van Berkendael, die dit najaar vrijkomt, wordt een detentiehuis voor 60 personen ingericht in samenspraak met het gemeentebestuur van Vorst. Bovendien zullen de gevangenissen van Oud Dendermonde en Sint-Gillis gedeeltelijk langer openblijven, goed voor 350 extra bijkomende plaatsen. Ook in de gevangenis van Ieper, die momenteel gerenoveerd wordt, zullen er 56 nieuwe plaatsen bijkomen.
Vice-eersteminister en minister van Justitie Vincent Van Quickenborne: “Het is exact 50 jaar geleden dat men begonnen is met korte straffen in ons land systematisch niet uit te voeren. Dat is nefast gebleken. Het helpt niet tegen de overbevolking, integendeel en het zorgt vooral voor straffeloosheid. Vanaf vandaag stellen we daar eindelijk paal en perk aan door de korte straffen effectief terug te beginnen uitvoeren. Dat is de fundamentele taak van justitie: de straf die een rechter uitspreekt, moet uitgevoerd worden. Door dit te doen, willen we ook het vertrouwen van de burger in justitie herstellen.”
Perscontact:
Edward Landtsheere
Woordvoerder
edward@teamjustitie.be
+32 479 44 93 29