Eind oktober gingen de werken voor het ombouwen van het voormalig woonzorgcentrum ‘De Sterrewijzer’ in Olen tot een detentiehuis van start. Deze omvatten onder andere de plaatsing van een nieuwe grootkeuken, het inrichten van een werkatelier, het doorvoeren van veiligheidsmaatregelen zoals de installatie van een camerabewakingssysteem, het vervangen van de nutsvoorzieningen, plafonds en vloeren, het uitvoeren van schilderwerken en meer. In het voorjaar van 2025 zullen de eerste bewoners plaatsnemen. Minister van Justitie Paul Van Tigchelt kwam de voortgang van de werken vandaag bekijken.
Detentiehuizen zijn kleinschalige gesloten strafinstellingen voor maximaal 60 personen die een gevangenisstraf van minder dan 3 jaar hebben opgelopen. Meer dan in een klassieke gevangenis ligt de focus op zelfredzaamheid, het leren samenleven, een nuttige en vaste dagstructuur, het volgen van opleidingen en het zoeken naar werk en een vaste verblijfsplaats voor na de detentieperiode. Er wordt niet langer gesproken over gedetineerden maar over bewoners. Ze staan zelf in voor huishoudelijke
taken zoals samen koken, poetsen en de was. Met behulp van detentiebegeleiders worden zij vanaf dag 1 klaargestoomd voor een leven zonder criminaliteit. De staf bestaat verder uit de directie, administratie, maatschappelijk assistenten en psychologen.
De personen die hun straf uitzitten in een detentiehuis, worden eerst gescreend. Zij moeten een laag veiligheidsrisico hebben en duidelijk gemotiveerd zijn om te werken aan hun re-integratie in de samenleving. Veroordeelden voor zedenfeiten of terrorisme komen niet in aanmerking. Net zoals in een klassieke gevangenis mogen de bewoners het detentiehuis pas verlaten mits een uitgaansvergunning om bijvoorbeeld te gaan werken of een opleiding te volgen. Wie zich misdraagt of zich niet aan de afspraken houdt, wordt teruggestuurd naar de gevangenis.
Strijd tegen recidive en overvolle gevangenissen
Met de uitbouw van een netwerk aan detentiehuizen probeert de regering de strijd aan te binden met de hoge recidivecijfers en het daaruit volgende plaatstekort in de gevangenissen. Het eerste detentiehuis van het land kwam er in 2022 in Kortrijk, eveneens in een voormalig woonzorgcentrum. In 2023 volgde de ingebruikname van het detentiehuis van Vorst. In beide detentiehuizen werd reeds heel wat expertise opgedaan over het organiseren van kleinschalige detentie. Verscheidene
procedures rond onder andere screening, organiseren van activiteiten, begeleiding,
uitgaansvergunningen en veiligheidsmaatregelen zijn intussen gefinetuned. Naast Olen komen ook in Antwerpen, Doornik, Genk, Luik, Jemeppe-sur-Sambre, Ninove, Zelzate en Oostende detentiehuizen.
Van woonzorgcentrum tot kansenmachine
Het detentiehuis van Olen op de site van het voormalig woonzorgcentrum De Sterrewijzer zal in het voorjaar van 2025 gefaseerd in gebruik worden genomen. Er is plaats voor maximaal 60 bewoners. Momenteel zijn de werken volop bezig om het voormalig woonzorgcentrum om te bouwen. De Regie der Gebouwen stelde hiervoor een private firma aan en coördineert de werken samen met de FOD Justitie. Minister van Justitie Paul Van Tigchelt kwam de voortgang van de werken vandaag bekijken.
Binnenin het gebouw worden het elektriciteitsnet, de branddetectie, de muren en de plafonds vernieuwd, de verwarmingsinstallatie aangepast, de verlichting vervangen door ledlampen, de muren herschilderd, een nieuwe grootkeuken geïnstalleerd en ondoorzichtige folie geplaatst op ramen die direct uitkijken op de huizen en tuinen van de buren. Ook worden bepaalde sanitaire voorzieningen en kamers aangepast voor bewoners met beperkte mobiliteit.
Buiten het gebouw worden sporttoestellen en een fietsenstalling geplaatst, dit laatste voor bewoners die een uitgaansvergunning hebben en zich met de fiets naar het werk verplaatsen. De schuur op de site wordt dan weer ingericht tot atelier waar bewoners die nog geen werk hebben gevonden arbeid kunnen verrichten voor Cellmade, het tewerkstellingsplatform van het gevangeniswezen. De ervaring in Kortrijk en Vorst leert immers dat werken en een zinvolle dagbesteding de beste manier is om opnieuw op eigen benen te staan en snel te re-integreren in de samenleving, zonder te hervallen in
criminaliteit.
Er zijn ook talloze veiligheidsmaatregelen genomen zoals onder andere de installatie van camerabewaking, het plaatsen van hekken en het aanbrengen van nieuwe sloten.
Paul Van Tigchelt, minister van Justitie: “Het mag intussen duidelijk zijn dat een klassieke gevangenis, waar honderden gedetineerden samenzitten en amper iets nuttigs of zinvols kunnen doen, niet de beste omgeving is om veroordeelden op het rechte pad te krijgen. De hoge recidivecijfers in ons land en het feit dat de gevangenissen al decennia overvol zitten, zijn daar het ultieme bewijs van. Daarom zorgen we stap voor stap voor een zinvolle detentie via kleinschalige projecten zoals hier in Olen. In detentiehuizen begeleiden we veroordeelden met een laag risicoprofiel actief, zodat ze hun leven weer op orde krijgen zonder dat ze hervallen in criminaliteit. De detentiehuizen in Kortrijk en Vorst bewijzen dat dit kan. Hen de kans geven om te gaan werken en zelf de kost te verdienen, blijkt een van de effectiefste manieren om te rehabiliteren. Ik ben ervan overtuigd dat dit project ook in Olen zal slagen.”
Mathieu Michel, staatssecretaris belast met Regie der gebouwen: “De transformatie van het voormalige woonzorgcentrum De Sterrewijzer in een detentiehuis betekent een grote stap voorwaarts in onze benadering van detentie. Door deze faciliteiten aan te passen voor mensen die een korte straf uitzitten, creëren we een plaats waar bewoners essentiële vaardigheden kunnen leren, stabiliteit kunnen vinden en geleidelijk kunnen re-integreren in de maatschappij. De werken die hier worden uitgevoerd, van de installatie van een atelier tot beveiligingsapparatuur en aangepaste kamers, tonen onze vastberadenheid om het gevoel van straffeloosheid en recidive te bestrijden en tegelijkertijd een effectief antwoord te willen bieden op het probleem van overbevolking in gevangenissen. Dit project, net als de initiatieven die al werden genomen in Kortrijk en Vorst, toont ons engagement voor een strenger en eerlijker rechtssysteem in menswaardige omstandigheden. Ik ben verheugd en zeer trots dat de werkzaamheden volop bezig zijn en ik wil iedereen feliciteren die betrokken is bij de uitvoering van dit project, evenals de Regie der Gebouwen voor het werk dat dagelijks wordt verricht om het project op te volgen.”