De gedetineerden in de gevangenissen van Berkendael, Vorst en Sint-Gillis worden vanaf oktober ondergebracht in de gloednieuwe gevangenis van Haren. De gevangenissite van Berkendael transformeert dan tot een detentiehuis. Dat is een plaats waar kortgestrafte veroordeelden hun straf uitzitten. In zo’n detentiehuis is het regime opener dan in een gewone gevangenis en wordt vanaf dag één gewerkt aan re-integratie. Detentiebegeleiders helpen meezoeken naar werk, opleiding en een zinvolle dagbesteding. Het doel is de kans op recidive zo laag mogelijk houden. Berkendael is ideaal aangezien er genoeg ruimte is voor activiteiten en ontplooiing, mits wat infrastructurele aanpassingen.
De nieuwe gevangenis van Haren opent in oktober en biedt plaats aan 1.190 gedetineerden, ter vervanging van de huidige gevangenissen van Sint-Gillis, Vorst en Berkendael. Om het nijpende plaatstekort in het gevangeniswezen op te vangen, wordt onder meer de gevangenis van Sint-Gillis nog tot 2024 opengehouden met 200 plaatsen. De vrouwengevangenis van Berkendael krijgt een nieuwe invulling en transformeert tot een detentiehuis. Dit is in samenspraak met de staatssecretaris voor de Regie der Gebouwen Mathieu Michel beslist. Dat zijn lager beveiligde maar wel gesloten instellingen met een capaciteit tussen de 20 en 60 personen, waar mensen een korte gevangenisstraf van maximaal 3 jaar uitzitten. Veroordeelden voor terrorismefeiten of zedendelinquenten komen niet in aanmerking.
Een detentiehuis is geen gevangenis
De bewoners van een detentiehuis hebben een laag veiligheidsrisico en worden bij voorkeur verwezen naar een detentiehuis dicht bij de woonplaats, om de sociale integratie te bevorderen. Ze staan zelf in voor de huishoudelijke taken en krijgen ondersteuning bij het aanleren ervan. De bewoners worden met behulp van detentiebegeleiders ondersteund bij het zoeken naar opleidingen, cursussen, werk en of gemeenschapsdienst. Vanaf dag één wordt gewerkt aan re-integratie in de maatschappij, in samenwerking met de stad en OCMW’s. Op die manier kunnen ze hun leven weer op de rails krijgen, zich nuttig maken én voelen.
Lokale verankering is erg belangrijk. Daarom brengen detentiebegeleiders bedrijven met openstaande vacatures in contact met het detentiehuis. Praktijkonderzoeken in Scandinavië, waar kleinschalige detentieprojecten al langer gangbaar zijn, tonen aan dat detentiehuizen de recidivekans fors doen verminderen. Wie zich echter misdraagt, wordt opnieuw naar een gewone gevangenis verwezen.
Berkendael als detentiehuis
De gebouwen van de vrouwengevangenis van Berkendael in Vorst zijn nog in goede staat maar moeten opgefrist worden. Dat zal onder meer gebeuren in samenspraak en met behulp van de bewoners van het detentiehuis zelf. Dat zal hun eerste gezamenlijke project worden. De site van Berkendael is geschikt als detentiehuis aangezien er veel ruimte is voor activiteiten en ontplooiing. De infrastructuur laat toe een opener regime te voeren. Een aantal veiligheidselementen zoals bijvoorbeeld tralies tussen de afdelingen en leefruimtes worden verwijderd om het leefklimaat minder op dat van een gevangenis te doen lijken. De controle op wie binnen- en buiten gaat, blijft uiteraard wel strikt opgevolgd. Er zal plaats zijn voor 60 bewoners en er worden 50 mensen tewerkgesteld onder wie directie, administratie, maatschappelijk assistenten, psychologen, medisch personeel, bewakingsassistenten en detentiebegeleiders.
Recidive verminderen en druk op gevangenissen doen afnemen
De filosofie achter de detentiehuizen is dat de druk op de overbevolkte gevangenissen op lange termijn zal afnemen door korte straffen meteen uit te voeren in de detentiehuizen. Want momenteel worden de meeste celstraffen tot en met 3 jaar automatisch omgezet in elektronisch toezicht. Celstraffen tot en met 6 maanden worden zelfs helemaal niet uitgevoerd. Het gevolg is een gevoel van straffeloosheid, waardoor een beginnende straatcrimineel onvoldoende het effect van zijn veroordeling merkt waardoor de kans groter is dat hij hervalt en veroordeling na veroordeling opstapelt. Op die manier wordt hij pas effectief gestraft na ‘promotie’ tot zware crimineel. Een ander effect van het niet uitvoeren van de straf zoals uitgesproken door de rechter is de inflatie van de strafmaat waarbij rechters straffen uitspreken die hoger zijn dan 3 jaar, zodat ze effectief tot uitvoering komen. Onderzoeksrechters spreken dan weer sneller een voorhechtenis uit om een delinquent toch de gevangenis te tonen, als signaal.
De detentiehuizen moeten daar verandering in brengen. Korte straffen uitvoeren heeft als doel jonge criminelen meteen lik-op-stuk te geven zodat ze niet ongestraft blijven en meteen bijgestuurd worden. Anderzijds zijn de detentiehuizen gericht op re-integratie en biedt het perspectieven. Vaak bevinden delinquenten zich namelijk in een omgeving die weinig perspectief biedt. Het ultieme doel is de recidivekans zo klein mogelijk houden.
Vincent Van Quickenborne, vice-eersteminister en minister van Justitie: “Om kort op de bal te spelen en first-offenders niet uit te laten groeien tot beroepscriminelen, gaan we ook alle korte straffen uitvoeren. Detentiehuizen bieden perspectief en zijn daar de ideale omgeving voor. We moeten gedetineerden tonen dat we in hen blijven geloven en iedereen van waarde kan zijn voor de maatschappij. Daarom is die lokale verankering zo belangrijk. De aanpak met detentiehuizen verlaagt fors de kans op recidive. Zo moet op lange termijn de druk op onze gevangenissen en de overbevolking afnemen”
Mathieu Michel, staatssecretaris belast met de Regie der Gebouwen: “De transformatie van de gevangenis van Berkendael naar een detentiehuis is een perfecte illustratie van het vermogen van de Regie der Gebouwen om justitie sneller, efficiënter en menselijker te maken. Met dit detentiehuis, waarvan de totale kost ongeveer 1.000.000 euro bedraagt, geeft de regering uitvoering aan haar wens om meer korte straffen uit te voeren om recidive te verminderen.”
Perscontact:
Edward Landtsheere
Woordvoerder minister Van Quickenborne
+32 479 44 93 29