Uit cijfers blijkt dat 1 op de 3 gedetineerden in de Belgische gevangenissen drugs gebruikt. Dat is problematisch, niet alleen voor mensen die voor drugsfeiten veroordeeld zijn. Ook andere gedetineerden dreigen verslaafd te raken in de gevangenis. Bovendien is de verslavingsproblematiek een belangrijke achterliggende oorzaak van crimineel gedrag en recidive. Vice-eersteminister en minister van Justitie Vincent Van Quickenborne wil daarom niet alleen inzetten op doorgedreven controles met drugshonden maar ook investeren in drugsbehandeling om verslaafden te helpen afkicken. Zo wordt in de gevangenis van Gent de duur van de drugsbehandeling, voorheen een traject van enkele weken, uitgebreid naar een permanente begeleiding het hele jaar door. Ook in andere gevangenissen wordt geïnvesteerd in drugsbehandeling met als doel gedetineerden betere kansen op re-integratie te geven.
Het is geen geheim dat drugs een probleem vormt in de gevangenissen. Onderzoek toont aan dat druggebruik en verslaving, met alle gevolgen van dien, disproportioneel vaker voorkomen in de gevangenis dan in de samenleving. 35% van de gedetineerden gebruikt drugs. Een derde onder hen gebruikt sinds hun detentieperiode soorten drugs die ze voorheen niet namen. Verdovende middelen raken op verschillende manieren binnen in de gevangenissen. Het gebeurt via bezoek, penitentiair verlof of wordt over de muren gegooid.
Het gebruik van verdovende middelen tijdens de periode in de gevangenis verhoogt de kans op criminele recidive, wijzen studies uit. De periode in de gevangenis is dus een opportuniteit om de drugproblematiek aan te pakken. Een justitie die menselijk wil zijn, moet niet louter straffen maar ook mensen helpen. Want indien die problematiek niet is opgelost bij vrijlating, is de kans erg groot dat een gedetineerde hervalt in oude gewoonten.
Controles met drugshonden zijn nodig
Controles met behulp van drugshonden in de gevangenissen, zoals vandaag in de gevangenis van Gent in samenwerking met de Gentse politie, worden al langer op regelmatige tijdstippen uitgevoerd. In 2019 liep dit aantal op tot 183 drugscontroles verspreid over alle penitentiaire inrichtingen. Daarbij werd vooral cannabis/hasj (150 gram), cocaïne (100 gram), xtc (10 gram) en speed (16 gram) gevonden.
Nadat tijdens de voorbije coronajaren minder controles konden doorgaan, wil minister Van Quickenborne hier opnieuw op inzetten. Deze acties zijn efficiënt om de drugs snel op te sporen, in beslag te nemen en eventueel netwerken van dealers binnen en buiten de gevangenismuren bloot te leggen. Ook bezoekers worden gecontroleerd. Indien er aanzienlijke hoeveelheden worden aangetroffen, kan een dagvaarding voor de correctionele rechtbank of een voorleiding bij de onderzoeksrechter volgen.
Maar maken geen komaf met verslavingen
Dergelijke controles bewijzen hun nut maar zijn niet voldoende. Ze pakken het achterliggende probleem niet aan en helpen mensen niet van hun verslavingen af. In eerste instantie is het behandelen van verslavingen een bevoegdheid van de Federale Overheidsdienst Volksgezondheid. Daarmee wordt samengewerkt rond drugsbehandeling in de gevangenissen van Hasselt, Lantin en Sint-Gillis. Maar het gevangeniswezen laat niet na zelf initiatieven te nemen. Daarom worden de drugsbehandelingsprogramma’s in verschillende gevangenissen uitgebreid. Dit wordt bovendien gefinancierd door de inzet van de gedetineerden. Het budget is immers afkomstig van opbrengsten van Cellmade, het tewerkstellingsplatform binnen de gevangenismuren dat goederen en diensten verkoopt aan de privésector. De gedetineerden besteden er hun tijd nuttig door zelf een uurloon te verdienen waarmee ze slachtoffers kunnen vergoeden, maar helpen zo ook mee om met de meeropbrengsten dit soort projecten mogelijk te maken.
Intensief persoonlijk traject opstarten
De Gentse gevangenis is een van de voortrekkers inzake drugsbehandeling. Dergelijke aanpak kan de recidive met 30% doen dalen. Voor veel gedetineerden die al langer met een verslaving kampen, is het de eerste keer dat ze geholpen worden. Momenteel gaat het nog om een drugsbehandelingstraject van enkele weken per jaar. De bedoeling is nu om het programma het hele jaar door aan te bieden, met wekelijks 4 uur intensieve begeleiding. De drugsbehandelingsprogramma’s worden op maat uitgewerkt en afgestemd op de specifieke noden van de gedetineerde. Een cannabisverslaafde heeft immers een andere aanpak nodig dan een heroïneverslaafde. Bovendien zal worden gewerkt met ervaringsdeskundigen, ex-gedetineerden die het programma succesvol doorliepen. Er is ook bijzondere aandacht voor samenwerking met andere instanties die gedetineerden na vrijlating opvolgen.
De gevangenis van Gent bestaat voor een groot deel uit mensen in voorhechtenis (59%). Daarom zijn de drugsbehandelingstrajecten er voor zowel beklaagden als veroordeelden. Deze kunnen verschillende vormen aannemen zoals individuele sessies gericht op terugvalpreventie, groepsprogramma’s, psychotherapie of een combinatie. De trajecten zijn vergelijkbaar met ambulante begeleiding in de vrije samenleving. Gedetineerden kunnen zich op verscheidene manieren inschrijven. De drempel ligt daarbij zo laag mogelijk.
En uitbreiden naar andere gevangenissen
Hoewel dit in eerste instantie onder de bevoegdheid van de FOD Volksgezondheid valt, worden middelen van Cellmade ingeschakeld om in andere gevangenissen meer te werken rond drugsbehandeling. Naast Gent gaat het om een tiental andere gevangenissen waar gewerkt wordt aan concrete projecten rond drugsbehandeling. Op heden worden drugsbehandelingstrajecten nog stopgezet bij overplaatsingen naar andere gevangenissen, wat maandenlang hard werk teniet doet en zorgt voor herval. Door de drugsbehandelingsprogramma’s op elkaar af te stemmen, wordt het voor gedetineerden mogelijk om de begeleiding naadloos voort te zetten bij overplaatsing.
Vincent Van Quickenborne, vice-eersteminister en minister van Justitie: “Volgens onderzoek gebruikt minstens 35% van de gedetineerden drugs. Middelengebruik is vaak de achterliggende oorzaak is van heel wat criminele feiten. Wie met een verslaving kampt in de gevangenis, heeft veel meer kans op recidive na zijn of haar vrijlating. Daarom zetten we in op controles om de alomtegenwoordigheid van drugs in de gevangenis tegen te gaan. Maar we moeten gedetineerden ook helpen om van hun verslaving af te geraken. Met intensieve drugsbehandelingstrajecten kunnen we de kans op herval met 30% verlagen. In Gent breiden we daarom de behandeling uit van een jaarlijks traject van enkele weken naar een permanent aanbod het hele jaar door. We willen ook met ex-gedetineerden werken die afgekickt zijn als rolmodel voor de deelnemers. En alles wordt betaald door de meeropbrengsten van Cellmade, het tewerkstellingsplatform in de gevangenis. Zo werken gedetineerden mee om deze problematiek aan te pakken.”
Perscontact:
Sander Maenhoudt
Woordvoerder
+32 484 29 77 37